Elikagaien Soberakinak

Zer dira eta zelan murriztu daitezke?

Nekazaritza, arrantza eta elikadurako Ministerioak etxeetako elikagaien soberakinei buruz egindako informean oinarrituz, 2020an Espainiako etxeetan 1.363 milioi kg-l elikagai eta edari xahutu ziren. Kopuru honetatik, %76,2ak landu gabeko produktuei dagokio eta gainontzeko %23,8 kozinatutako platerei.

Hauek zuzenean gogoetara eramaten gaituzten datuak dira: benetan ezin daitezke soberakin horiek berrerabili? Zenbateraino murriztu genezake soberakin hori gure etxeetan? Zein da jatetxeen papera arazo honen aurrean? Sukaldeko jasangarritasuna hain zabala eta konplexua den gaia izanda, gauzak argitzeko Blanca Del Noval-ekin hitz egingo dugu, I+G+B arloan espezializatua eta hartzidura tekniken bidez produktuen errebalorizazioa lantzen dituen gastronomoa.

Zelan ulertzen duzu zuk jasangarritasuna?

Blanca Del Noval: Nik jasangarritasuna beti hiru zutabez eraikia balitz bezala ikusten dut: ekonomikoa, soziala eta ingurumenekoa. Ekonomikoki, indibiduoa edo enpresa kontutan hartzen delarik, erositako lehengai bati ahal den einean onura ateratzeak galera gutxiago sortzen ditu, beraz, irabazi gehiago. Produktu bakoitzaren errentagarritasuna handitu daiteke lehenengo momentu baten soberakinak diren horiek erabiliz. Ingurumenari erreferentzia eginez, argi dago erlazio zuzena duela ekoizteko beharrezkoak diren lursail eremuak.

Adibidez, erremolatxa ekoizpen baten non sustraia bakarrik erabiltzen den eta hostoak soberakinak diren, lursail handiago bat erabiltzen da elikagai gutxiago ekoizteko. Garrantzitsua da baita hondakin horrek zelan bideratzen diren. Ez da berdina zabortegi batera botatzea edo konposta egiteko erabiltzea. Edo adibidez soberakin erabilgarri horiek fruten konpota bat egiteko erabiltzen badira ba inpaktu ekonomiko handiago bat izango dute. Azken finean soziala dela esan genezake, ingurumenak eta ekonomiak sozialki eragina dutelako. Bizi kalitatea hobea izango da gentea bizi den zonaldeko ingurumena osasuntsua bada eta garapenerako baliabide ekonomikoak baldin badaude (lan eskaintza berriak, ideia berriak garatzeko gaitasuna, etab.).

Zuk zer uste duzu? Jatetxeek benetan elikagaien soberakinen erabileran ardura dutela edo trazak besterik ez direla?

B: Nik uste dut beti dagoela joera edo mugimendu bat, bi alderdiak elkarren bizi dira. Kontsumitzaileek hori eskatzea positiboa dela uste dut, horrek ardura kolektibo bat bilakatzen duelako, hori dela eta, merkatuaren aldaketa bultzatuz. Batzuk guztiz kontzientziatuak daude, modu arin baten esanda “benetan” egiten dutela esan genezake, koherentziarekin eta bakoitzaren neurrietara egokituak, bitartean beste asko etiketagaitik gehituko dira mugimendura, besterik ez. Batzutan fenomeno hau arriskutsua izan daiteke, askotan eragina duen edo ez neurtzea zaila delako. Genero-berdintasunarekin, adibidez, asko gertatzen da: oso erraza da datuak, zenbakiak edo dena delakoak ematea baina oso zaila da hartutako neurriek duten eragina neurtzea edo ondo ezarri diren egiaztatzea.

Hala ere, nahiago dut alde positiboarekin gelditu eta etiketa hauek sortzen duten kontsumo eskaeran pentsatu. Uste dut kontsumitzaileok ere honen inguruan jakituria bat edukitzea ezinbestekoa dela, hain zuzen ere, gauzak egiteko modu onak etiketak lortzearren egiten dutenetik ezberdintzeko.

Nortzuk aipatuko zenituzke jatetxe munduan eredu modura?

B: Azken finean, produktua zuzenean ekoizleari erosten dion (jasangarri ezizena beraiena egin gabe) taberna txikitxo bat izan daiteke, Donostiako Geralds Bar modukoa, non produktua osorik eta asko eraldatu gabe egiten duten. Baita hezitzailea izan daiteke ere holako lekuetara joatea; “beitu, azenarioaren hostoak jan daitezke”, esaten duzun einean. Hori garrantzitsuena dela uste dut eta, agian, epe luzean eragin handiena sortzen duena dela esango nuke. Gero beste modelo batzuk daude, Londreseko Silo adibidez, erreferente bat dena ez soberakinekin bakarrik baizik eta ekonomikoki ere.

Batzuk diote idilikoa dela, baina horrelako ideia idilikoak garatzea eta jatetxe baten barnean dauden posibilitate guztiak miatzea garrantzitsua dela uste dut, zirkuloa zarratzeko eta beste batzuentzako adibide izateko. Gainera, lehengaien balioa ulertzen duten tokiak geroz eta gehiago direla uste dut, eta hori, eskeintzen duten kalitatean ikusi daiteke, produktua guztiz erabiliz eta mimoz zainduz.

Zein soberakin mota erabiltzen da gehiago? Eta gutxiago?

B: Beti kulturari eta lehengaiaren koste ekonomikoari lotuta egon den zerbait izan dela esan nuke. Agian prezioagatik edo animali osoa erabiltzearren, haragi eta arrain soberakinak betidanik gehien erabili direnak izan dira. Hala ere, barazkien soberakinak gehien bota direnak izan dira eta errezena jateko edo kozinatzeko bakarrik aukeratu da historikoki. Baina fenomeno hau elikagaiak eskuratzeko erreztasunean baldintzatzen dela uste dut. Konturatu gabe, supermerkatuan kontsumitzerakoan zu zara soberakin gehiago sortzen dituena, landa eremuan bizi izango bazina edo merkatu plazan kontsumituko bazenu konparatuz, non produktuak osorik erosteko aukera dagoen. Nire uste, norberak elikagaiak eraldatzen dituenean kontzienteago bihurtzen gara sortzen diren xahuketen inguruan.

Zer aholku emango zenituzke elikagaien soberakinak murrizteko?

B: askotan elikagaien xahuketa logistikarekin harreman handia izan du, non produktuen soberakinak ez diren kontutan hartzen, elikagaien ekoizpen sistema politiko zein ekonomiko eskas baten ondorioz. Legegintza mailan sartuta, gai konplexua da. Adibidez, limoiak eta limonada ekoizten duen enpresa batek, ezin ditzake azal horiek hartu, hartzitu eta kontserba baten bihurtu, ez delako bideragarri ikusten espazio berean honako bi produktuak ekoiztea. Gure plangintzak ere zerikusia du: eraldaketa eta ekoizpen lekuen arteko urruntasunak zaila egiten du industrien arteko truke harremana. “Food waste” honen egoera aldatzeko gogoetak aurrekoarekin lotura handia du. Hirietako jatetxeen antolakuntza baita, gaur egun, hutsuneak ditu. Sare bat izango bagina bezala pentsatu beharko genuke. Fine dining jatetxe bat kudeatzen baduzu, ondokoak sortzen dituen soberakinekin zer egin zenezake pentsatu beharko zenuke edo zelan leku txikiago bat Fine dining batetik baliatu daitekeen, adibidez, elkartaratze ekosistema gehiago sortuz eta ez banakako lana egiten.

Amaitzeko, etxeetan zein jatetxeetan, soberakinen erabilera askotan antolakuntzari lotuta egoten da. Bat-batekotasunera oinarrituta dagoen antolakuntzari. Hau da, ze produktu erabiliko dituzun jakitzea, zenbat ekoiztuko duzun pentsatzea… baina bat-batekotasunari lekua uzten, “gaur hauxe sobratu zait eta biharko errezetan erabiliko dut” esan ahal izateko. Edo moldakorrak diren nahasketak sortuz eta antolakuntza horren barruan sasoiari moldatuz, hau da, zu inguruneari egokitzea eta ez ingurunea zuri. Adibidez: kuia krema bat egitera bazoaz baina azalik gabe (ez zaizulako bere textura gustatzen), hurrengo egunean soberakin hori salda bat egiteko erabiliko duzula aurreikusi dezakezu.

Etxeko elikagaien soberakinak murrizteko aholku batzuk

1. Asteko menua antolatu eta horretan oinarrituta erosi

2. Botatzen zabiltzana jan daiteke? Segur aski barazkiei erreferentzia egiten badiegu, erantzuna “baietz” izango da. Erremolatxaren, apio edo azenarioaren hostoak, kuiatxoaren loreak, brokoliaren enborra edo ia barazki guztien azala, sukaldean erabili daitezkeen soberakinen adibide argiak dira. Honen inguruko informazio gehiago @jryarza -ren IGean ikusi dezakezu Eitb-rekin egindako elkarlanean.

3. Kozinatutako platerak beste batzuetan bihurtu. Adibidez: egosita dauden dilistak entsalada bat egiteko erabili, jaki baten saltsa arroza prestatzeko erabili, zankarroia egositako saldarekin zopa bat egin, ogi zikuarekin torrijak edo ogi birrindua egiteko erabili, fruta helduarekin irabiatuak edota mermeladak egin.

4. Izozkailua beldur barik erabili. Elikagai bat izoztea txarra jartzea eta bota behar izatea baino hobea da.

5. Elikagaiak behar diren bezala kontserbatu. Zalantzarik baduzu interneten honi buruz informazio asko aurkitu dezakezu (liburu edo bideo hauek horren adibide dira).

6. Nahiz eta oraindik aplikazio asko ez egon, Too Good To Go aurkitu genezake. Jatetxeak eta dendak konektatzen ditu egoera bikainean baina soberakin bihurtuko dire elikagaiak prezio baxu baten erosteko.

7. Aukera izan ez gero, etxean konposta ezazu. Ez duzu leku askorik behar, hemen zelan egiteko ohar batzuk.

.